Xuất huyết tiêu hóa - Dấu hiệu nhận biết sớm

Xuất huyết tiêu hóa là cấp cứu nội và ngoại khoa hay gặp, là hiện tượng máu chảy ra khỏi mạch máu mà mạch máu ấy lại nằm trong ống tiêu hóa.

Xuất huyết tiêu hóa gặp cả ở nam và nữ, bệnh hay gặp sau cảm cúm hoặc dùng một số thuốc như aspirin, corticoid, sau các sang chấn tâm lý mạnh... Trong trường hợp xuất huyết tiêu hóa cấp, nếu không được cấp cứu kịp thời sẽ nguy hiểm đến tính mạng.

1. Nhiều người còn chủ quan với xuất huyết tiêu hóa

Với những bệnh về đường tiêu hóa, chúng ta thường chỉ cảnh giác khi có những triệu chứng rõ ràng như đau bụng, khó tiêu, tiêu chảy chứ ít khi chú ý các dấu hiệu mệt mỏi, khát nước, xanh xao.

Nhiều trường hợp nhập viện muộn suýt mất mạng. Điển hình trường hợp ông T.V.D. (58 tuổi, trú tại Hai Bà Trưng, Hà Nội) có triệu chứng nôn ra máu, đi ngoài phân đen. Tình trạng bệnh chuyển nặng, được người nhà nhanh chóng đưa vào Bệnh viện cấp cứu. Tại đây, sau khi tiếp nhận và thăm khám, các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị xuất huyết tiêu hóa. Các bác sĩ tiến hành nội soi, kẹp cầm máu, đồng thời đặt nội khí quản và hồi sức tích cực. Tuy nhiên, tình trạng bệnh quá nặng, bệnh nhân lâm vào tình trạng sốc mất máu, rối loạn đông máu. Ngoài ra, bệnh nhân còn bị suy hô hấp nặng. Các bác sĩ tiếp tục truyền máu, huyết tương tươi đông lạnh dịch. Hơn 10 giờ điều trị tích cực, bệnh nhân đã qua cơn nguy kịch. Bệnh nhân được tiếp tục theo dõi và điều trị tại Khoa Tiêu hóa.

Xuất huyết tiêu hóa được xem là một cấp cứu nội khoa nguy hiểm vì có thể ảnh hưởng đến tính mạng bệnh nhân. Ở nước ta, cứ 100.000 người thì có từ 50 - 150 người bị xuất huyết tiêu hóa mỗi năm và tỷ lệ này đang tăng ở Việt Nam và một số nước đang phát triển. Nhiều bệnh nhân không biết mình bị chảy máu tiêu hóa. Khi cơ thể mệt mỏi hay bị choáng váng, bệnh nhân thường tự ý mua thuốc bổ sung sắt ở các nhà thuốc, đi khám bệnh tim mạch hoặc rối loạn tiền đình. Ngay cả khi có những biểu hiện rối loạn tiêu hóa, đại tiện phân đen, nhiều bệnh nhân cũng thường tự điều trị khiến cho tình trạng bệnh nguy hiểm.

2. Nhóm nguy cơ xuất huyết tiêu hóa

Có rất nhiều nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa. Tùy theo nguyên nhân mà xử trí và điều trị sẽ khác nhau.

Do loét dạ dày hành tá tràng: Là nguyên nhân hay gặp nhất, khi đó, bệnh nhân nôn ra máu, đi ngoài phân đen. Chảy máu với khối lượng máu thường nhiều, có thể gây ra tình trạng thiếu máu trầm trọng; kết hợp với các triệu chứng khác như đau ở vùng thượng vị.
Do tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Hiện tượng này gặp trong các bệnh xơ gan, hội chứng Bannti... Máu ở hệ tĩnh mạch cửa bị cản trở sẽ qua những đường bàng hệ để trở về tĩnh mạch chủ dưới phần bàng hệ phình giãn và tăng áp lực. Trong trường hợp này, máu tươi màu hơi đen vì là máu tĩnh mạch; khối lượng thường rất nhiều và không lẫn thức ăn... Một số nguyên nhân ít gặp hơn như ung thư dạ dày, viêm dạ dày cấp, viêm loét trợt thực quản, ure máu cao, ngộ độc chì, ngộ độc thủy ngân...
Do lỵ trực trùng: Thường xảy ra ở trẻ em, có thể có sốt cao, đau quặn bụng dữ dội, đại tiện nhiều lần (15-20 lần/ngày) kèm mót rặn và đau hậu môn. Phân lỏng, rất ít hoặc chỉ toàn máu, màu đỏ sẫm như máu cá hoặc nước rửa thịt.
Do lỵ amíp: Thường nhẹ với sốt nhẹ, đau quặn bụng dọc khung đại tràng và vùng hạ vị; đại tiện phân nhầy máu, thường máu chỉ dính quanh phân có màu đỏ tươi, kèm dấu hiệu mót rặn và đau hậu môn sau đại tiện.
Ung thư đại tràng: Là bệnh lý thường gây chảy máu tiêu hóa ở người già. Ung thư đại tràng phải thường kèm theo dấu hiệu đại tiện phân lỏng và máu đỏ sẫm. Ung thư đại tràng trái thường là dấu hiệu táo bón, đại tiện phân máu tươi; còn ung thư trực tràng hậu môn thường kèm theo dấu hiệu kích thích đại tiện nhiều lần.
Viêm loét đại trực tràng chảy máu: Bệnh thường xảy ra ở phụ nữ trẻ với biểu hiện từng đợt bao gồm sốt, đau khớp, đau quặn bụng dọc khung đại tràng và đại tiện ra máu, thường là máu tươi. Ngoài ra, còn có thể gặp chảy máu trong trĩ, polyp, nứt kẽ hậu môn, Crohn đại - trực tràng...
Do thương hàn: Bệnh nhân đau bụng, đại tiện phân có màu đỏ gạch hoặc đỏ sẫm.
Viêm ruột xuất huyết hoại tử: Biểu hiện lâm sàng là tình trạng nhiễm khuẩn nhiễm độc nặng, sốt cao 40-41oC, đau và trướng bụng, đại tiện phân đen, mùi thối khắm.
Bệnh Crohn: Thường gặp là tổn thương vùng hồi manh tràng với đau bụng, đại tiện phân lỏng từng đợt kèm theo sốt, máu lắng tăng. Biến chứng chảy máu thường gặp vào giai đoạn 2 hoặc 3 của bệnh với tổn thương loét hoặc rò thủng vách ruột. Ngoài ra còn có thể gặp chảy máu ruột non từ các nguyên nhân hiếm gặp khác như: lồng ruột, loét túi thừa Meckel, lao ruột, ung thư ruột non hoặc chảy máu từ ruột non trong bệnh lý chảy máu toàn thể như trong sốt xuất huyết...

3. Lời khuyên của thầy thuốc

Các dấu hiệu của xuất huyết đường tiêu hóa phụ thuộc vào vị trí và mức độ trầm trọng của bệnh. Vì vậy, ngay cả khi không có bằng chứng xuất huyết, bệnh nhân chỉ có các triệu chứng như đau bụng vùng thượng vị, đau bụng khi dùng các thuốc có hại cho dạ dày, bệnh nhân xanh xao, hoa mắt, chóng mặt... cũng cần đi khám ngay, đặc biệt là Nội soi để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Xuất huyết tiêu hóa là bệnh dễ tái phát nếu không điều trị dứt điểm và có biện pháp phòng ngừa hợp lý. Để phòng bệnh tái phát, người bệnh tuyệt đối tránh xa thuốc lá và rượu bia, tránh ăn các loại thức ăn gây kích ứng vết loét như: thức ăn nhiều gia vị cay, chua, nhiều dầu mỡ, thức ăn quá nóng hoặc quá lạnh.
Nên ăn thức ăn mềm, dễ tiêu, tăng cường chất xơ và rau quả. Cần tái khám định kỳ theo quy định của bác sĩ để việc điều trị đạt hiệu quả.

BS. Nguyễn Thị Phương

Xem thêm: Nội soi Dạ dày, tá tràng và Đại tràng - Những vấn đề cần biết