Hướng dẫn điều trị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu theo Tổ chức Tiêu hoá Thế giới

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu  hay bệnh viêm gan thoái hoá mỡ không  do rượu là bệnh không biết rõ được nguyên nhân, điều trị không hiệu quả, và thiếu hướng dẫn lâm sàng dựa trên chứng cứ. Nhưng hiện nay Tổ chức Tiêu hoá Thế giới (WGO- World Gastroenterology Organization) đã cung cấp cho các bác sĩ lâm sàng một hướng dẫn điều trị cụ thể.

Trong hướng dẫn điều trị này, được xuất bản số tháng 7, 2014 trên tạp chí Journal of Clinical Gastroenterology, dẫn đầu WGO là Bs  Douglas R. LaBrecque,  Khoa Nội Gan, bệnh viện đại học Iowa, thành phố Iowa, đã khẳng định gan nhiễm mỡ và viêm gan thoái hoá mỡ không do rượu là bệnh phổ biến trên toàn thế giới, không chỉ  có ở các nước phương Tây. Nó là nguyên nhân số một của bệnh gan.

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu được định nghĩa là tình trạng tích tụ mỡ quá mức dưới dạng triglycerides ở trong gan, và một số nhỏ bệnh nhân gan nhiễm mỡ không do rượu  diễn tiến đến tình trạng viêm và tổn thương tế bào gan, gọi là viêm gan thoái hoá mỡ. Chẩn đoán bằng mô học rất phức tạp vì không thể phân biệt được với viêm gan thoái hoá mỡ do rượu. Về cơ bản, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu không liên quan đến tăng tỷ lệ tử vong và bệnh tật ngắn hạn, nhưng khi tiến triển đến viêm gan thoái hoá mỡ sẽ tăng nguy cơ xơ gan, suy gan, và ung thư gan nguyên phát. Nguyên nhân của viêm gan thoái hoá mỡ không rõ nhưng nó có liên quan với tình trạng đề kháng insulin, béo phì, và hội chứng chuyển hoá.

Hướng dẫn của WGO đã đưa ra ý kiến hay nhất của những chuyên gia trên toàn  cầu. Họ đưa ra trình tự chẩn đoán, điều trị liên quan đến nguy cơ của bệnh dựa trên các tài liệu có sẵn. Họ lưu ý rằng bệnh gan nhiễm mỡ hay viêm gan thoái hoá mỡ không do rượu là một chẩn đoán loại trừ, thường cần có sinh thiết gan để chẩn đoán xác định, phân giai đoạn, chẩn đoán phân biệt, hay để xác định cần phải điều trị tích cực.

Theo tác giả, bệnh gan nhiễm mỡ và viêm gan thoái hoá mỡ không do rượu  hiện nay là một vấn đề lớn về sức khoẻ toàn cầu, là đại dịch và ảnh hưởng đến cả các nước nghèo và giàu. Họ khuyên nên tầm soát cho những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, đái tháo đường type 2, ngưng thở khi ngủ, tiền sử gia đình, béo phì, rối loạn lipid máu, chủng tộc dân không thuộc da đen, và người có lối sống tĩnh tại.

Bệnh nhân có viêm gan thoái hoá mỡ hay có nguy cơ bị viêm gan thoái hoá mỡ không do rượu đầu tiên nên được điều trị bằng chế độ ăn kiêng và tập thể dục. Có thể bổ sung vitamin E hoặc pentoxifylline cho những bệnh nhân này. Điều trị theo kinh nghiệm chỉ nên áp dụng cho một số bệnh nhân thích hợp và chỉ những bệnh nhân không giảm được 5% đến 10% cân nặng khi thay đổi lối sống trong vòng 6 tháng đến 1 năm. Thuốc làm giảm đề kháng insulin (thiazolidine-diones, metformin), chống oxy hoá (vitamin E), thuốc chống sợi hoá và pentoxifyllline được coi là điều trị kinh nghiệm bởi vì những điều trị này không có đủ thử nghiệm lâm sàng mù đôi có kiểm chứng chứng minh.

Mục tiêu giảm cân đặt ra là 5% đến 10%, với chế độ ăn giảm 25% năng lượng so với chế độ ăn kiêng bình thường. Mục tiêu tập thể dục mức độ trung bình phải được 3 đến 4 lần trong một tuần. Bác sĩ nên đánh giá lại kết quả can thiệp thay đổi lối sống mỗi 6 tháng, cân nhắc điều trị bằng thuốc khi cần thiết.
WGO cũng nhấn mạnh rằng gan nhiễm mỡ không phải lúc nào cũng cần phải điều trị tích cực, và bác sĩ chỉ nên làm sinh thiết gan cho những bệnh nhân có nguy cơ viêm gan thoái hoá mỡ và /hoặc những bệnh lý gan khác.

Tác giả kết luận “ bệnh gan nhiễm mỡ và viêm gan thoái hoá mỡ không do rượu là những chẩn đoán loại trừ, và bắt buộc phải xem xét kỹ những chẩn đoán khác. Bs lâm sàng  không thể chẩn đoán viêm gan thoái hoá mỡ chỉ dựa  vào dữ kiện lâm sàng, bác sĩ giải phẫu bệnh có thể cho biết tổn thương mô học của bệnh, tuy nhiên không thể phân biệt được nguồn gốc do rượu hay không do rượu.

Khuyến cáo của WGO về chẩn đoán bệnh gan nhiễm mỡ/viêm gan thoái hoá mỡ không do rượu:

• Tìm kiếm bệnh gan nhiễm mỡ ở những bệnh nhân béo phì trung tâm, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, hội chứng chuyển hoá, xét nghiệm chức năng gan bất thường, và/hoặc siêu âm thấy có hình ảnh gan nhiễm mỡ.
  
  
• Xét nghiệm đánh giá tối thiểu cần làm là bilirubin, ALT, AST, GGT, albumin, lipid máu lúc đói, công thức máu, anti-HCV, HBsAg, kháng thể kháng nhân, đường huyết đói, trắc nghiệm dung nạp glucose nếu đường huyết đói ≥ 5.6 mmol/L, đo chiều cao, cân nặng, vòng eo, BMI, đo huyết áp, và siêu âm bụng.
  
  
• Xét nghiệm lựa chọn khác: chụp CT bụng nếu siêu âm thấy gan không đồng dạng, hoặc sinh thiết gan nếu chẩn đoán nghi ngờ hoặc bệnh nhân có nguy cơ xơ gan tiến triển.
  
  
• Những xét nghiệm khác tìm bệnh ứ sắt di truyền, bệnh Wilson, bệnh thiếu alpha-1 antitrypsin, hội chứng buồng trứng đa nang, và bệnh gan tự miễn.

Lược dịch theo WGO

Được thành lập từ năm 1998, trong suốt quá trình hình thành và phát triển Phòng khám đa khoa Bình Minh được sự quan tâm, cộng tác, giúp đỡ của nhiều Giáo sư, Tiến sĩ, Chuyên viên đầu ngành, Bác sĩ tại các bệnh viện lớn của trung ương và Hà Nội.

Phòng khám đã phát triển vượt bậc với nhiều chuyên khoa sâu như: Tim mạch, Thần kinh, Tiêu hoá, Gan mật, Nội tiết -Tiểu đường, Thận tiết niệu, Nam khoa, Phụ sản, Cơ xương khớp, Tai mũi họng...

Trong Chuyên khoa Tiêu hóa - Gan mật  Giáo sư, Bác sĩ, Tiến sĩ  Tạ long, Chủ tịch Hội Khoa Học Tiêu hoá Việt Nam; Nguyên Chủ nhiệm khoa Nội Tiêu hoá, Gan Mật A3, Bệnh Viện Trung Ương Quân đội 108;

Đại tá, Bác sĩ CK II Trịnh Thị Thuận. Nguyên Bác sĩ khoa Nội tiêu hóa, Gan mật- Nguyên P.Chủ nhiệm khoa Nội Nhân dân - BvTW Quân đội 108  đang tham gia khám chữa bệnh tại Phòng khám Binh Minh .