Xơ gan - Nguyên nhân và cách phòng tránh

Xơ gan được coi là một bệnh trong “tứ chứng nan y”. Ngày nay với những tiến bộ của y học hiện đại, đã có những hướng mới mở ra cho các bệnh nhân xơ gan, đặc biệt là việc kiểm soát và phòng ngừa các biến chứng giúp ổn định lại chức năng gan hay làm chậm sự tiến triển của bệnh. Việc chẩn đoán sớm và tìm ra nguyên nhân để điều trị cũng cần được nhấn mạnh.

1. Định nghĩa

Xơ gan được định nghĩa về giải phẩu học là sự hình thành hạt (nodule) và xơ hóa (fibrosis) lan toả. Tiếp theo sau đó là hoại tử tế bào gan, mặc dù nguyên nhân thì có rất nhiều nhưng hậu quả thì giống nhau.

Xơ hóa không đồng nghĩa với Xơ gan:

Xơ hóa có thể xảy ra trong suy tim, trong tắc nghẽn ống mật và Xơ hóa gan bẩm sinh hoặc trong vùng gian thuỳ trong bệnh gan nhiễm hạt – mà không hề có xơ gan thật sự!
Sự hình thành hạt không kèm Xơ hóa gặp trong bệnh chuyển đổi từng phần sang thể hạt, cũng không phải là xơ gan
Có sự liên quan giữa viêm gan mạn và xơ gan

2. Nguyên nhân xơ gan

Do siêu vi B,C,D
Do Rượu
Do bệnh chuyển hóa: hemochromatosis, bệnh Wilson , thiếu men α-antitrypsin...
Bệnh đường mật kéo dài
Nghẽn tĩnh mạch gan: bệnh Budd-Chiari
Rối loạn miễn dịch.
Nhiễm Độc thuốc, hóa chất: Methotrexate, Amiodarone...
Phẫu thuật bypass ở đường ruột
Suy dinh dưỡng, nhiễm trùng.
Bẩm sinh.

3. Chẩn đoán xơ gan

Ngoài các dấu hiệu đi kèm trong bệnh nguyên nhân, hai biểu hiện chính trong xơ gan là: suy tế bào gan, tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Điều trị và tiên lượng phụ thuộc vào mức độ hai yêu tố này.

3.1. Lâm sàng:

Mệt , sụt cân
Chán ăn , rối loạn tiêu hóa
Đau bụng
Vàng da
Phù chân , báng bụng
Xuất huyết mũi , răng , da, đường tiêu hóa
Giảm ham muốn tình dục

3.2. Tiền căn

Có vàng da
Viêm gan
Có dùng thuốc ảnh hưởng gan
Có truyền máu
Uống rượu
Có người trong gia đình bị bệnh gan

3.3. Khám

Sốt, vàng da, nổi mẩn, thay đổi sắc tố da, ngón tay dùi trống, móng tay trắng, sao mạch, lòng bàn tay son, chứng vú to, teo tinh hoàn ở đàn ông, báng bụng, gan lách to, phù chân, rối loạn tâm thần, run cơ…

3.4. Xét nghiệm máu

Giảm hemoglobin, hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu, thời gian đông máu kéo dài
Tăng bilirubin, men transaminase ( GOT, GPT), phosphatase kiềm, giảm albumin
Thay đổi ion đồ
Tăng AFP
Hiện diện các marker viêm gan
Các kháng thể tự miễn.

3.5. Chẩn đoán hình ảnh

Siêu âm, Nội soi, chụp CT.

4. Tiên lượng

Những điểm có ích khi tiên lượng:

Nguyên nhân: Xơ gan do rượu thường đáp ứng tốt hơn xơ gan không biết nguyên nhân
Nếu xơ gan mất bù theo sau một xuât huyết, nhiễm trùng hay nghiện ruợu thì tiên lượng tôt hơn là xảy ra đột ngột vì các yêu tố thúc đẩy trên có thể điều chỉnh được.
Đáp ứng điều trị: nếu bệnh nhân không đáp ứng với điều trị khi nhập viện 1 tháng là tiên lượng kém
Vàng da kéo dài là dấu hiệu nặng
Biến chứng thần kinh: tiên lượng tốt hay xấu tùy thuộc cách xuất hiện các dấu thần kinh, liên quan đến suy tế bào gan thì tiên lượng xấu
Cổ chướng nặng( cần dùng nhiều lợi tiểu) tiên lượng nặng.
Gan: Gan lớn tiên lượng tốt hơn gan nhỏ
Xuất huyết từ dãn Tĩnh mạch thực quản: Tiên lượng xấu
Albumin máu <25g/l: tiên lượng xấu. Men gan và globulin không có giá trị tiên lượng.
Biểu hiện thời gian Prothrombin kéo dài duy trì lâu trên lâm sàng: tiên lượng kém!
Giảm HA kéo dài: tiên lượng xấu!
Thay đổi mô học tế bào gan: theo dõi để đánh giá mức độ hoại tử và viêm tế bào gan.

Tóm lại: Tiên lượng được quyêt định bởi mức độ của suy tế bào gan. Vàng da, vết bầm tự nhiên và cổ chướng không đáp ứng điều trị là những dấu hiệu nặng!

5. Điều trị

Điều trị xơ gan còn bù tốt chủ yếu nhằm vào phát hiện sớm các biểu hiện suy tế bào gan. Ngoài dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, chế độ ăn cân bằng và tránh rượu bia là chủ yếu.